Το σιδηροδρομικό δίκτυο των ΣΒΔΕ (Σιδηρόδρομοι Βορειοδυτικής Ελλάδας) είναι ένα από τα παλιότερα της χώρας. Ξεκίνησε να κατασκευάζεται τον Ιούνιο του 1888 με μετρικό εύρος (δηλαδή με πλάτος γραμμής) 1 μέτρο.
Σταδιακά επεκτείνεται σε όλο το νομό Αιτωλοακαρνανίας, με κύριο άξονα το Κρυονέρι - Μεσολόγγι -Αγρίνιο και με διακλαδώσεις να συνδέει τις κωμοπόλεις Αιτωλικό - Νιοχώρι - Κατοχή. Από το Κρυονέρι υπάρχει πορθμειακή ζεύξη του δικτύου με τα πλοία «Καλυδώνα», η οποία συνδέει το απομονωμένο δίκτυο με αυτό των ΣΠΑΠ (Σιδηρόδρομοι Πειραιώς-Αθηνών-Πελοποννήσου) και, επαγωγικά, με όλης της υπόλοιπης χώρας και κατ' επέκταση της Ευρώπης. Για πάρα πολλά χρόνια αυτό το σιδηροδρομικό δίκτυο αποτελεί ένα μοναδικά γρήγορο, ασφαλές, αξιόπιστο και πολυτελές προνόμιο των κατοίκων της περιοχής όσον αφορά τις επιβατικές και εμπορικές μετακινήσεις τους. Το δίκτυο ήταν αρχικά ατμοκίνητο, όπως και όλα τα υπόλοιπα σε όλο τον κόσμο. Στις αρχές της δεκαετίας του 1950 αποκτώνται 3 ιταλικές αυτοκινητάμαξες (με αρίθμηση Α2501-Α2502-Α2503), οι οποίες δόθηκαν ως πολεμική αποζημίωση στην χώρα μας από την Ιταλία. Οι συντοπίτες μας, που είχαν την τύχη να ζήσουν και να απολαύσουν τις υπηρεσίες του σιδηροδρόμου στην περιοχή μας, τις θυμούνται σαν «Οτομοτρίς». Για την εποχή τους αποτελούσαν υπερπολυτελές μέσο μεταφοράς, γρήγορο και άνετο. Αναλογικά, στη σημερινή εποχή, στην περιοχή μας δεν υπάρχουν αντίστοιχης ποιότητας και ασφάλειας μεταφορικές υπηρεσίες. Στη συνέχεια, οι ΣΒΔΕ περνούν από διάφορες φάσεις και συγχωνεύσεις μέχρι που καταλήγουν, τον Οκτώβριο του 1970, να αναστείλουν τη λειτουργία τους. Μια πολύ κακή στιγμή για την Αιτωλοακαρνανία, που από τότε απομονώνεται συγκοινωνιακά και μέχρι σήμερα υποχρεώνεται να εξυπηρετείται μόνο από ένα απαρχαιωμένο και εγκληματικά επικίνδυνο οδικό δίκτυο, παραμένοντας ακόμη εν έτη 2009 μια από τις ελάχιστες περιοχές της Ευρώπης χωρίς σιδηρόδρομο. Το 1970, με την κατάργηση των ΣΒΔΕ το τροχαίο υλικό τους αξιοποιείται στα υπόλοιπα μετρικά δίκτυα της χώρας, στην Πελοπόννησο και τη Θεσσαλία. Οι αυτοκινητάμαξες μεταφέρονται στους ΣΘ (Σιδηρόδρομοι Θεσσαλίας), όπου, μαζί με τις εκεί αντίστοιχες, εκτελούν τα δρομολόγια Βόλος - Βελεστίνο - Καρδίτσα - Τρίκαλα - Καλαμπάκα, μέχρι και την δεκαετία του 1990. Το πέρασμα του χρόνου και η αλλαγή του δικτύου από μετρικό σε κανονικό εύρος παροπλίζουν τις αυτοκινητάμαξες, οι οποίες ακινητοποιούνται και καταλήγουν να γίνουν «σκράπ» (παλιοσίδερα). Όλες, εκτός από μία των ΣΒΔΕ και μία των ΣΘ που διασώζονται ακόμη, χαρακτηρισμένες ως μουσειακές. Το «διασώζεται» βεβαίως, για αυτή των ΣΒΔΕ, είναι σχήμα λόγου μιας και όπως μπορείτε να δείτε στη φωτογραφία, η κατάστασή της είναι άθλια και κινδυνεύει να καταστραφεί εντελώς αφού ο ΟΣΕ την έχει εγκαταλείψει στην τύχη της. Αυτή τη στιγμή βρίσκεται στο σταθμό της «Ενωτικής», κοντά στο σταθμό «Παλαιοφάρσαλος» του σιδηροδρομικού άξονα Αθηνών - Θεσσαλονίκης.
Σταδιακά επεκτείνεται σε όλο το νομό Αιτωλοακαρνανίας, με κύριο άξονα το Κρυονέρι - Μεσολόγγι -Αγρίνιο και με διακλαδώσεις να συνδέει τις κωμοπόλεις Αιτωλικό - Νιοχώρι - Κατοχή. Από το Κρυονέρι υπάρχει πορθμειακή ζεύξη του δικτύου με τα πλοία «Καλυδώνα», η οποία συνδέει το απομονωμένο δίκτυο με αυτό των ΣΠΑΠ (Σιδηρόδρομοι Πειραιώς-Αθηνών-Πελοποννήσου) και, επαγωγικά, με όλης της υπόλοιπης χώρας και κατ' επέκταση της Ευρώπης. Για πάρα πολλά χρόνια αυτό το σιδηροδρομικό δίκτυο αποτελεί ένα μοναδικά γρήγορο, ασφαλές, αξιόπιστο και πολυτελές προνόμιο των κατοίκων της περιοχής όσον αφορά τις επιβατικές και εμπορικές μετακινήσεις τους. Το δίκτυο ήταν αρχικά ατμοκίνητο, όπως και όλα τα υπόλοιπα σε όλο τον κόσμο. Στις αρχές της δεκαετίας του 1950 αποκτώνται 3 ιταλικές αυτοκινητάμαξες (με αρίθμηση Α2501-Α2502-Α2503), οι οποίες δόθηκαν ως πολεμική αποζημίωση στην χώρα μας από την Ιταλία. Οι συντοπίτες μας, που είχαν την τύχη να ζήσουν και να απολαύσουν τις υπηρεσίες του σιδηροδρόμου στην περιοχή μας, τις θυμούνται σαν «Οτομοτρίς». Για την εποχή τους αποτελούσαν υπερπολυτελές μέσο μεταφοράς, γρήγορο και άνετο. Αναλογικά, στη σημερινή εποχή, στην περιοχή μας δεν υπάρχουν αντίστοιχης ποιότητας και ασφάλειας μεταφορικές υπηρεσίες. Στη συνέχεια, οι ΣΒΔΕ περνούν από διάφορες φάσεις και συγχωνεύσεις μέχρι που καταλήγουν, τον Οκτώβριο του 1970, να αναστείλουν τη λειτουργία τους. Μια πολύ κακή στιγμή για την Αιτωλοακαρνανία, που από τότε απομονώνεται συγκοινωνιακά και μέχρι σήμερα υποχρεώνεται να εξυπηρετείται μόνο από ένα απαρχαιωμένο και εγκληματικά επικίνδυνο οδικό δίκτυο, παραμένοντας ακόμη εν έτη 2009 μια από τις ελάχιστες περιοχές της Ευρώπης χωρίς σιδηρόδρομο. Το 1970, με την κατάργηση των ΣΒΔΕ το τροχαίο υλικό τους αξιοποιείται στα υπόλοιπα μετρικά δίκτυα της χώρας, στην Πελοπόννησο και τη Θεσσαλία. Οι αυτοκινητάμαξες μεταφέρονται στους ΣΘ (Σιδηρόδρομοι Θεσσαλίας), όπου, μαζί με τις εκεί αντίστοιχες, εκτελούν τα δρομολόγια Βόλος - Βελεστίνο - Καρδίτσα - Τρίκαλα - Καλαμπάκα, μέχρι και την δεκαετία του 1990. Το πέρασμα του χρόνου και η αλλαγή του δικτύου από μετρικό σε κανονικό εύρος παροπλίζουν τις αυτοκινητάμαξες, οι οποίες ακινητοποιούνται και καταλήγουν να γίνουν «σκράπ» (παλιοσίδερα). Όλες, εκτός από μία των ΣΒΔΕ και μία των ΣΘ που διασώζονται ακόμη, χαρακτηρισμένες ως μουσειακές. Το «διασώζεται» βεβαίως, για αυτή των ΣΒΔΕ, είναι σχήμα λόγου μιας και όπως μπορείτε να δείτε στη φωτογραφία, η κατάστασή της είναι άθλια και κινδυνεύει να καταστραφεί εντελώς αφού ο ΟΣΕ την έχει εγκαταλείψει στην τύχη της. Αυτή τη στιγμή βρίσκεται στο σταθμό της «Ενωτικής», κοντά στο σταθμό «Παλαιοφάρσαλος» του σιδηροδρομικού άξονα Αθηνών - Θεσσαλονίκης.
Το τρένο στον Σιδηροδρομικό Σταθμό Αιτωλικού την άνοιξη του 1941 κατά την διάρκεια της Ιταλικής κατοχής. Πηγή φωτογραφίας, Κρατικό Ιταλικό Αρχείο.
Κρυονέρι, το τρένο κατά την περίοδο της Γερμανικής κατοχής. Η φωτογραφία αποτελεί ιστορικό ντοκουμέντο και προέρχεται από το ebay.
Κρυονέρι,ίσως και εδώ η ίδια ατμάμαξα "Ελληνίς", χρονολογία;
Aναχώρηση εμπορικού συρμού από τον σταθμό Αγρινίου (Μάιος 1962).
Μπροστά από τις καπναποθήκες «Αφοί Παπαπέτρου», δίπλα από τον σταθμό.
Διακρίνεται και η πινακίδα της ατμάμαξας με το όνομα "ΕΛΛΗΝΙΣ" (κατασκευής Εργοστασίου Βασιλειάδη, Πειραιά).
Η φορτάμαξα γράφει ακόμα ΣΒΔΕ, μολονότι από το 1953 το δίκτυο ανήκε πλέον στους ΣΠΑΠ.
Φωτό: Charles Firminger, παραχώρηση: Γιώργος Νάθενας..
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΑΛΕΞΗΣ ΚΑΤΗΦΙΔΗΣ
Πρόταση
Η μοναδική διασωθείσα αυτοκινητάμαξα είναι ένα σπάνιο κειμήλιο και κομμάτι της ιστορίας όχι μόνο για την περιοχή μας αλλά γενικά για όλη τη μεταπολεμική Ελλάδα, με έντονο μουσειακό ενδιαφέρον. Δυστυχώς, με τον τερματισμό της λειτουργίας του δικτύου μας, το 1970, σταδιακά απομακρύνθηκε όλο το τροχαίο υλικό, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει τίποτα στην περιοχή που να μας θυμίζει την εποχή των ΣΒΔΕ. Μερικοί σταθμοί, μοναδικά αρχιτεκτονήματα, ευτυχώς παραμένουν ακόμα στη θέση τους αλλά δυστυχώς πολλοί είναι ερειπωμένοι και οι υπόλοιποι έχουν εντελώς διαφορετική χρήση. Μερικοί δυστυχώς κατεδαφίστηκαν εντελώς από ασυνείδητους(;) κατά τη διάρκεια της ανακατασκευής της γραμμής (1998-2004). Αν αυτή τη στιγμή υπήρχε ακόμα τροχαίο υλικό στο δίκτυο ίσως, με κάποιες παρεμβάσεις, θα μπορούσε να λειτουργεί ήδη ο σιδηρόδρομος στην ανακαινισμένη και παρόλα αυτά νεκρή νέα γραμμή. Μια μοναδική ευκαιρία για τη διάσωση της τελευταίας αυτοκινητάμαξας, μαζί με ό, τι αυτή συμβολίζει, όσο ακόμα προλαβαίνουμε, είναι ο επαναπατρισμός της. Προτείνω σε όλους τους αρμόδιους φορείς (Νομαρχία, Δήμους, Όμιλο Φίλων Σιδηροδρόμου «Χ. Τρικούπης, Βουλευτές κ.λπ.) να κινηθούν διεκδικώντας δυναμικά την επιστροφή της. Εξασφαλίζοντας την καλύτερη συντήρησή της και κάποια χρήση της (έστω και στατικά), στην περιοχή μας, ο ΟΣΕ δεν έχει λόγο να μην την παραχωρήσει. Αρχικά θα μπορούσε μετά από μικρή και επιφανειακή ανακατασκευή να τοποθετηθεί ως στατικό έκθεμα στην πλατεία μπροστά από τον σιδηροδρομικό σταθμό Αγρινίου. Σταδιακά, αφού θα έχει πια διασωθεί, θα μπορούσε να ανακατασκευαστεί και να καταστεί ξανά λειτουργική, ώστε να αποτελέσει τη βάση για τη λειτουργία της γραμμής, για να λειτουργήσει ως μουσειακή. Στο εξωτερικό υπάρχουν πάμπολα παραδείγματα μουσειακών σιδηροδρόμων που αποσπούν ευρύ ενδιαφέρον και προσελκύουν τουρισμό (π.χ. στη Γερμανία ο μετρικός «Deutscher Eisenbahn-Verein e.V.», στην Ελλάδα η γραμμή στο Πήλιο - Λεχώνια - Μηλιές και ο «Οδοντωτός»). Η Νομαρχία Αιτωλοακαρνανίας αποφάσισε στη συνεδρίαση της Δευτέρας 8 Δεκεμβρίου 2008 «Την διεκδίκηση υλοποίησης της σιδηροδρομικής σύνδεσης της Δυτικής Ελλάδας (Ηγουμενίτσα - Καλαμάτα) καθώς και τη λειτουργία της σιδηροδρομικής γραμμής Αγρινίου -Κρυονερίου (ως κλάδου του Δυτικού Σιδηροδρομικού Άξονα)». Η συγκεκριμένη απλή και ανέξοδη πρόταση μεταφοράς της αυτοκινητάμαξας Breda, είναι μια ευκαιρία η Νομαρχία να μας αποδείξει, σε πρώτη φάση, την αγάπη της για τον σιδηρόδρομο.
Η αυτοκινητάμαξα Breda σήμερα, σε κατάσταση αποσύνθεσης (φωτογραφία: Παναγιώτης Νακούδης)
Εμείς, οι πολίτες της Αιτωλοακαρνανίας, περιμένουμε άμεσα από την πολιτεία να θέσει σε λειτουργία επιτέλους τον προαστιακό στην ιστορική γραμμή Κρυονερίου - Αγρινίου και -βασικότερο όλων-να αρχίσει άμεσα την κατασκευή του δυτικού σιδηροδρομικού άξονα.
Η αυτοκινητάμαξα στο σταθμό του Αγρινίου
(αρχείο Συλλόγου Φίλων Σιδηροδρόμου Αθήνας)
Η αυτοκινητάμαξα Breda στην προβλήτα του Κρυονερίου
(αρχείο Συλλόγου Φίλων Σιδηροδρόμου Αθήνας)
Του Βαγγέλη Πυρπύλη(Παλαιότερη δημοσίευση)
Πηγή: e-nafpaktia.gr
